انشان یا انزان یا ایذه ؟

دكتر نورالله مرادي

انشان (یا انزان) نام یك ایالت ایلامی مهم در غرب استان فارس و نیز نام پایتخت آن است. نام سرزمین انشان نخسین بار در متون اكدی و سومری اواخر هزاره‌ ی سوم پ.م. گواهی شده است. فرمانروایان ایلامی هزاره‌ ی دوم پ.م. سنتاً به خود لقب «شاه انزان و شوش» را می ‌دادند؛ انزان برگردان ایلامی متداول نام انشان است. تا اواسط هزاره‌ ی یكم پ.م. انشان به منزلگاه پارس‌های هخامنشی مبدل شده بود.

در طی سال‌ های اخیر، نویسندگان مختلف، كشور و شهر انشان را به بخش ‌های متفاوتی از جنوب ایران نسبت داده بودند. در 1970 م. پیشنهاد شد كه كاوشگاه باستان ‌شناختی پهناور «ملیان»، واقع در دشت بیضا در غرب فارس (حدود 36 كیلومتری شمال غربی شیراز متعلق به شهر گم شده ‌ی انشان است. چند سال بعد، مشخص گردید قطعه آجرهایی كه دارای نبشته ‌های ایلامی‌اند و در 72-1971 در همین كاوشگاه گردآوری شدند، حاوی بخشی از یك وقفنامه‌اند كه آن را یك شاه ایلامی اواخر هزاره‌ی دوم پ.م. برای معبدی كه گفته شده در انشان واقع است، اهدا كرده است. علاوه بر این، در 1972 و پس از آن، چندین متن اقتصادی – اداری در ملیان استخراج شدند كه در آنها نام انشان، ظاهراً به عنوان محلی كه این متن‌ها در آنجا نوشته شده‌اند، گواهی شده است. این یافته‌ها، نظریه‌ ی مطابقت ملیان را با شهر باستانی انشان تأیید می ‌كنند.

كهن‌ ترین دودمان پادشاهی ایلامی را كه ...